Dit mannetje wordt de les gelezen door zijn buurman: ‘Opletten jij: kijk nou eens even wat daar staat, met je mooie brilletje op’. Het beeldje staat in de Laurenskerk in Rotterdam.
Naast de Laurenskerk staat het beroemde standbeeld van Erasmus, het oudste bronzen beeld van Nederland. Verderop, op de Coolsingel, staat dit moderne beeld van de geleerde: het komt niet uit de gietmal van een beeldhouwer, maar uit een 3D-printer.
Ze zit op een hek, in Rodenbach (Duitsland). We logeerden daar een paar dagen en voor ons huis zat ze, met haar boek, in het Schattenspiel.
In Frankfurt staan deze drie heren die allemaal iets te maken hebben met boeken en lezen: Johannes Gutenberg, de uitvinder van de boekdrukkunst; Johannes Fust, advocaat, boekdrukker en uitgever; en Peter Schöffer, boekverkoper en uitgever.
Zouden ze hun geld belegd hebben bij de Deutsche Bank?
Roßmarkt in Frankfurt-am-Main – beeldhouwer Eduard Schmidt von der Launitz
Ze hebben de boekverbrandingen niet meer meegemaakt, waar Duitsland in de Tweede Wereldoorlog erg onder te lijden heeft gehad.
Plakkaat op de Markt
De beeldenstorm is flink tekeer gegaan in Breda. Overal onthoofde heiligen in en om de kerk. Zelfs deze twee houten tableau’s aan de kerkbanken zijn niet ontsnapt aan de beeldenwoede. De hoofden zijn weggevaagd, de rest van het tafereeltje is in takt gebleven.
Lezende en schrijvende monnik,
Onze-Lieve-Vrouwekerk in Breda
Deze engel is het onheil bespaard gebleven, zij mocht haar mooie, zingende hoofdje behouden.
Op een van de vele hete dagen deze zomer fotografeerde ik dit schrijvertje in Tilburg. De schaduw gaf gelukkig iets verkoeling.
Het schrijvertje, 1974, van Hein Koreman, Heuvelstraat Tilburg
In de Bibliotheek trof ik dit spaghetti-lezertje.
De lezende spaghetti-man van Dagmar de Kok, in de Bibliotheek Tilburg
De reisgidsen claimen dat dit zo’n beetje het beroemdste beeld is van Boedapest. Anonymus staat bij de Vajdahunyadburcht in het grote stadspark Városligeti tö (onuitspreekbare namen voor ons). Anonymus is de naamloze kroniekschrijver uit de middeleeuwen die in de tijd van Koning Béla lll, rond de 13e eeuw, de eerste Hongaarse geschiedschrijving schreef, Gesta Hungarorum.
Het is schoolreisjestijd én mooi weer. Aan het eind van de dag krijgen de kinderen een ijsje.
De vioolspeler speelt er handig op in. Hij speelt Hongaarse kinderliedjes en alle kinderen klimmen op het beeld en zingen vrolijk mee.
Ik kwam haar voor het eerst tegen in Lissabon, Sinte Anna die haar dochter Maria leert lezen.
Nu ging ik speciaal kijken bij de Sint Annakerk in Boedapest. Hoog in de gevel staat hun beeld, moeder Anna en dochter Maria met een boek in hun handen.
Szent Anna-templom, Batthyány tér, Boedapest
De meest echte boek-gevelsteen, een mooi uithangbord, lezende beeldjes en een prachtige bibliotheek in een kerk: Zutphen heeft het allemaal.
Deze gevelsteen hangt aan de Oudewand.
En iets verderop in de straat hangt dit uithangbord.
Boven het zijportaal van de Walburgiskerk houdt deze heilige de wacht. Ze heeft niet een echt boek in handen, eerder een leporello. Als je goed kijkt zijn de pagina’s als een harmonica gevouwen.
En aan de Rozengracht stond ooit het Dominicanenklooster. Het gebouw dat als refter diende is er nog, met tussen de ramen dit beeldje.
En tot slot een van de mooiste bibliotheken van ons land, in de Broederenkerk.
Met deze kerkdeur die toegang geeft tot de kantoren. De deur die toegang biedt tot het bibliotheekkantoor waar ik werk, ziet er heel wat alledaagser uit.
Al honderden keren was ik er langs gelopen, maar nog nooit binnen geweest: de Sint-Nicolaaskerk tegenover het Centraal in Amsterdam. Ik zag er drommen toeristen in en uitgang, dus ineens dacht ik, waarom ik niet.
Wat een rijk bewerkte kerk, wel donker, maar overal kleuren, goud en versierselen. En bij het altaar zag ik de Heilige Gertrudis staan, de naamheilige van Geertruida Schmitz, met boek. Zij heeft een prominente plaats in de kerk gekregen, omdat ze een groot geldbedrag had gedoneerd voor de bouw.
In het oudste deel van Gouda, aan de Molenwerf, hangt deze steen. Een tafereel met iets van een schoolklasje. Kinderen met een boekje en een man met zijn wijsvinger in de lucht. Een typische leraarspose.
Misschien komt het drukwerk dat de kinderen in hun hand hebben wel bij Gheraert Leeu vandaan.
Gheraert Leeu (±1445-1492) was drukker en uitgever in Gouda. Hij drukte niet alleen bijbels en didactische boeken, hij legde eigenlijk alles op zijn persen, van getijden- en gebedenboeken, heiligenlevens, almanakken tot rechtsboeken, politieke pamfletten. en reisbeschrijvingen. Vaak plaatste hij aan het eind van de teksten een colofon, waarin hij aangaf wie de tekst gedrukt had, waar het gedrukt was en wanneer: ‘Dit boexkijn is volmaect ter goude in hollant by my geraert leeu Anno lxxviij, den eerste dach van april’.
Leeu is tragisch aan zijn einde gekomen. Tijdens een ruzie met een van zijn letterstekers raakte hij dodelijk gewond en overleed.
In Gouda, op het Willem Vroesenplein, staat een standbeeld van Gheraert Leeu.
Bronzen beeld van Roel Bendijk, 1976