In Utrecht hebben wij onze eigen Walk of Fame. Een ode voor de filmwereld met soms ook een knipoog naar de boekenwereld.
Sinds 1999 worden ieder jaar een of enkele nieuwe sterren toegevoegd aan de eregalerij in de Vinkenburgstraat. Een van de eerste gouden tegels was voor Nadja Hüpscher in De Boekverfilming.
Na alle berichten uit Zwitserland, wordt het tijd om weer eens terug te keren naar Nederland. Gandhi verschaft me daarvoor een mooi bruggetje.
In Genève, vlak naast de Verenigde Naties, staat een standbeeld van Mahatma Gandhi. Zittend, lezend in een boek. Als motto staat er bij ‘Ma vie est mon message’ / My life is my message’.
In Amsterdam, op de Churchill-laan, staat hij ook, hier met een boek onder zijn arm.
Mohandas Karamchand Gandhi – મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી (1869 –1948) was een Indiase jurist en politicus, en nationaal en spiritueel leider van India.
Na een rechtenstudie in Engeland vertrok Gandhi naar Zuid-Afrika, waar hij zich voor de Indiase bevolkingsgroep inzette. Na terugkeer in India werd hij leider in de Indiase onafhankelijkheidsstrijd. Mahatma Gandhi was een van de grondleggers van de moderne staat India en voorstander van actieve geweldloosheid als middel voor revolutie.
Gandhi spande zich ook in voor verzoening tussen hindoes en moslims in India. Hij werd in 1948 in New Delhi vermoord door een extremistische hindoe.
La Chaud-de-Fonds in de Jura is een belangrijke horlogestad. Bijzonder, want de stad ligt op 1000 meter hoogte, best hoog voor een grote stad. Het is dan ook de hoogstgelegen stad van Zwitserland. Dat de horloge-industrie hier is ontstaan heeft met twee factoren te maken. In de winter, als het land onder een dik pak sneeuw lag, hadden de boeren het niet druk. Zij gebruikten hun tijd voor houtsnijwerk. Daarnaast was Zwitserland een belangrijk toevluchtsoord voor Hugenoten die uit Frankrijk moesten vluchten. De klokkenmakers en instrumentenmakers vluchtten veelal naar de Jura. De traditie van het houtsnijwerk uit de streek in combinatie met de gevluchte klokkenmakers, maakte dat deze streek zich vanaf eind 18e eeuw tot klokkenstreek kon ontwikkelen, met de beroemde koekoeksklokken.
Het maken van klokken en horloges is nog steeds de grote drijfveer van deze streek. Zo levert de horlogemakerij Fonderie Sandoz klokken voor de schaatswedstrijden van de Olympische Spelen en zijn er grote namen gevestigd zoals Tissot en Longines.
Ik wilde deze stad graag bezoeken, omdat mijn grootvader horlogemaker was. Weliswaar heeft hij z’n opleiding niet hier gehad, maar in de andere horlogestad, Genève, toch zal hij ook deze stad zo nu en dan bezocht hebben tijdens zijn Zwitserse jaren.
Maar de stad viel me wat tegen. Het oorspronkelijke dorp werd ruim twee eeuwen geleden door brand verwoest. De stad is toen helemaal opnieuw opgebouwd volgens een dambordpatroon. Heel praktisch voor de doorstroom van het verkeer, alle straten zijn eenrichting, maar weinig gezellig; geen oude pleintjes, smalle steegjes of scheefstaande torentjes.
Gelukkig trof ik wel drie lezende beelden in de stad. Een lezende jonge vrouw voor de bibliotheek, aan de Rue du Progrès.
Een standbeeld van Guillaume Farel, een van de Reformateurs van Zwitserland. Hij staat voor de Temple Farel, ook in de Rue du Progrès, schuin tegenover de bibliotheek.
Ik noemde hem al eerder bij de Reformatie.
En een mooi tableau aan de Avenue Léopold-Robert.
Nog een aardig weetje. Deze laan ligt op 991 meter en is daarmee een van de laagstgeleden straten van La Chaud-de-Fonds. De bomen in het midden worden ieder jaar gesnoeid op precies 1000 meter boven zeeniveau.
Pestalozzi roept bij mij meteen de associatie op met het Pestalozzi-kinderdorp. Maar Pestalozzi heeft daar zelf helemaal geen bemoeienis mee gehad, hij was al meer dan een eeuw dood toen dit dorp werd opgericht.
In augustus 1944 werd een oproep gedaan om een dorp op te richten voor door de oorlog getroffen kinderen. Met behulp van vrijwilligers uit heel Europa werden in Trogen, kanton Appenzell, 15 huizen gebouwd voor oorlogswezen. Het dorp werd vernoemd naar Pestalozzi.
Johann Heinrich Pestalozzi (1746-1827) was een Zwitsers onderwijsvernieuwer die erg begaan was met het lot van arme kinderen. Hij studeerde onder andere pedagogiek en heeft op diverse plaatsen in Zwitserland zijn sporen verdiend. In de buurt van Zürich richtte hij een kindertehuis op. Daarna leidde hij een tehuis voor oorlogswezen in de buurt van Luzern. Vervolgens heeft hij in de buurt van Bern zijn eerste onderwijsinstituut opgericht. Om tot slot de sprong te maken naar het Franssprekende deel, naar Yverdon. Zijn invloed op het Zwitserse onderwijs bleef zodoende niet beperkt tot één regio. Zeker in een land als Zwitserland, waar de bergketens de uitwisseling van informatie behoorlijk bemoeilijkte, is dat van groot belang geweest.
Overigens zijn de verschillen tussen de diverse kantons nog steeds vrij groot. Tot voor kort was zelfs een onderwijsbevoegdheid slechts geldig in het kanton waar de bevoegdheid was behaald.
Dit standbeeld staat op Place Pestalozzi in Yverdron. Het standbeeld is ondertekend door de kunstenaar GRUET Fondeur Paris.
Jaren geleden kreeg ik een ansichtkaart van mijn dochter uit Neuchâtel. ‘Echt een stad voor jou, mam’, schreef ze. Deze vakantie voor het eerst de stad bezocht. Nou, inderdaad! Een stad om lekker in te verdwalen. Levendig centrum, gezellige – stijle – straatjes, leuke winkeltjes.
En een paar fraaie boekhandels met dito uithangborden!
Het was geen opzet, maar toen de afdruk op m’n tafel lag, zag ik ineens de overeenkomst met een van mijn favoriete boeken.
De foto is gemaakt op Schiermonnikoog, heel Hollands met het Wad, een fiets en wat boten op de achtergrond. Maar qua sfeer zo passend bij De schaduw van de wind dat zich afspeelt in Barcelona.
Het Reto-Romaans (kortweg: Rumantsch) is de vierde taal in Zwitserland en heeft ongeveer 36.000 moedertaal-sprekers. In het kanton Graubünden heeft het de status van een officiële taal. Volgens de wet heeft Zwitserland vier officiële talen: Duits, Frans en Italiaans, en in Graubünden ook Reto-Romaans.
Deze kleine taal kent ook nog eens vijf dialecten die onderling moeilijk verstaanbaar zijn. Sinds 1982 bestaat daarom het Rumantsch Grischun, een kunstmatige taal die berust op de drie grootste dialecten en in het onderwijs wordt gebruikt. Deze variant is dus niemands moedertaal.
In Samedan, een plaatsje niet ver van Sankt Mortiz, kwam ik dit bord tegen. In welke van de vijf dialecten dit de bibliotheek is, weet ik niet. Ik denk dat het woord bibliotheek in alle dialecten hetzelfde zal zijn, want ook in het Italiaans is het biblioteca.
Deze toren kennen we wel van de Zwitserse chocolaatjes, de rahmdekli of de postzegels. Het is de toren van de Cattedrale di San Lorenzo in Lugano.
Wat we nooit zien is de rest van de kathedraal. Hij heeft een mooi front met reliëfs van de vier evangelisten, allen met boek.
Dit is toch wel mijn vakantietopper. Vanuit de trein zagen we hem voorbij flitsen, beetje enge kerel, met krant en hond, op leeg terras. Het was gelukkig vlak bij een stationnetje, dus snel-snel-snel jas aan, tas pakken en uitstappen. Over een uurtje komt de volgende trein.
Het is een houten beeld, grof gesneden, maar met oog voor detail. De man houdt z’n kleurige wijnglas bijna net zo stevig en onhandig vast als z’n krant.
Als je over z’n rug kijkt, zie je dat het Le Monde is – een Franse krant, toch wat vreemd in Graubünden, het oosten van Zwitserland. De kop van het artikel luidt: Le Chien-dragon de Benedict et le grand peril pour…’ (De drakenhond van Benedictus en het grote gevaar voor…). Daaronder een foto van een man met donkere bril. Het is alsof hij zichzelf ziet. Misdadiger gezocht…?
Het beeld staat op het terras van Villa Marguerita aan de Via Dorta in Zuoz (Graubünden).
Dit is de achterdeur van de Grossmünster in Zürich. Ik heb al eerder foto’s gemaakt hier, maar toen van de andere kant van de kerk, met het reliëf van Zwingli.
Op deze deur, met 24 kleine reliëfjes, vond ik 5 boeken-tafereeltjes. Natuurlijk twee met de reformateurs, want deze kerk was in de 16e eeuw het startpunt van de Reformatie, onder leiding van Huldrych Zwingli:
Johannes Comander: theoloog en hervormer van de stad Chur en kanton Graubünden.
Berchtold Haller: Duitse protestantse hervormer, en de hervormer van de stad Bern.
Ambrosius Blaurer von Giersberg: theoloog en hervormer in Konstanz en later in de stad Biel/Bienne.
Huldrych Zwingli: Zwitserse reformator en een van de leiders van de Zwitserse Reformatie en van het protestantisme in Zwitserland.
Joachim Vadian: humanist, arts, geleerde en burgemeester en hervormer van de stad St. Gallen.
Johannes Oekolampad: theoloog, humanist en hervormer van de stad Basel.
En drie waarschijnlijk meer stichtelijke tafereeltjes: dat het bestuderen van de bijbel belangrijk is en dat men goed naar het woord van de predikant moet luisteren.
Tot slot nog een foto van de hoofdingang van de kerk, in miniatuur en in ware grootte, met rechts het reliëf van Zwingli.
De kloosterkerk is gebouwd in 1100 en daarna nog vele malen verbouwd en gerenoveerd.