Getriggerd door het boek tussen deze sigarenmakers, toog ik naar de wijk Bundentor in Bremen. Bij aankomst zag ik dat het boek ‘mijn’ kant op lag. Op internet leek het alsof een van de sigarenmakers een boek aan het lezen was tijdens zijn werk.
Even was ik gedesillusioneerd, het boek was slechts een informatiebron voor de toeschouwer. Maar wat bleek, in het boek stond het verhaal opgetekend van deze ‘Zigarrenmachers’:

Um 1850 war jeder sechste Bremër in der Zigarrenindustie tätig.
Viele Zigarrenmacher lebten und arbeiteten in den kleinen Häusern hier in Buntentor. Ein Zigarrenmacher mußte bis zu 1000 zigarren am Tag machen. Dafür mußte er 12 – 14 Stunden arbeiten.
Die Zigarrenmacher beschäftigten oft Vorleser, die ihnen bei der Arbeit aus Zeitungen und sozialistischen Schriften vorlasen. Auf diese Weise über das Zeitgeschehen informiert und gebilded konnten sie sich schon früh for die Rechte der Arbeiter einsetzen.
Sie bildeten schon 1849 ihre erste Gewerkschaft gründeten Unterstützungskassen und ähnliches.

Rond 1850 was een op de zes Bremenaren werkzaam in de sigarenindustrie. De sigarenmakers lieten zich tijdens hun lange werkdagen voorlezen uit kranten en socialistisch pamfletten, zodat ze goed op de hoogte waren van het nieuws en hun rechten. Zo konden zij campagne voeren voor de rechten van de arbeiders. In 1849 vormden ze hun eerste vakbond en een zorgfonds.

Die Zigarrenmacher, beeld van Holger Voigts, 1983
Bundentorsteinweg, Bremen

Nog een voorlezer in een sigarenfabriek
In De Boekenfluisteraar van Carsten Henn (oorspronkelijke titel: Der Buchspazierer), komt ook een voorlezer voor in een sigarenfabriek:
Carl moest nog een klant opzoeken. Een bezoek aan hem was altijd een feest, want hij bezit de warmste bariton die Carl ooit gehoord had. Als je een bank zou kunnen bekleden met de klank van een stem, dan moest je die van deze man gebruiken. Carls klant las arbeidsters in een sigarenfabriek voor. Dat bedrijf, het enige in zijn soort in het hele land, bestond pas een paar jaar en had iemand in dienst die een hele werkdag lang boeken voorlas.

‘Die Bremer Stadtmusikanten’ is een sprookje over een oude ezel, een oude hond, een oude kat en een vals kukelende haan die van huis weglopen omdat ze mishandeld worden. Ze besluiten naar Bremen te gaan om daar mooie muziek te maken. Tijdens hun tocht naar Bremen komen ze langs een rovershol waar ze een rijkgevulde tafel zien staat. Ze bedenken een list om de rovers te verjagen: de hond klimt op de ezel, de kat klimt op de hond en de haan vliegt naar boven en gaat op de kop van de kat zitten. Met z’n vieren maken ze muziek. Daar schrikken de rovers zo van dat ze vluchten.

Naast het stadhuis in Bremen staat het originele beeld, gemaakt in 1953.

Door de hele stad staat ook verschillende alternatieve beelden. Waaronder een paar met lezende dieren.

Deze staat Am Markt.

Deze staat in Schnoor.

En deze staat in een hoekje van de Bibliotheek, Am Wall.

De lezende stadsmuzikanten is een onderdeel van BremerLeseLust. Een initiatief met als doel lezen weer populair te maken en kinderen te laten zien dat lezen leuk is, zodat het lezen van boeken een vanzelfsprekend onderdeel wordt van het dagelijks leven.

Ik maakte deze foto al eens eerder. Toen was het beeld duidelijk nog niet in bad geweest. Nu is Erasmus weer fris gewassen.

Erasmus staat hier voor het Vossius Gymnasium in de Messchaertstraat in Amsterdam.

Het tiende kind van mem Afke is net geboren als het verhaal begint van Afke’s tiental. Een arm gezin op het Friese platteland, dat soms nauwelijks te eten heeft. Maar door de zorgzaamheid van mem Afke is het ook een gelukkig gezin.
Nynke fan Hichtum baseerde het boek op de verhalen van haar dienstmeisje Harmke, de oudste dochter van tien kinderen.

Nynke fan Hichtum, pseudoniem van Sjoukje Maria Diderika Troelstra-Bokma de Boer (1860-1939), is geboren in Nes, noordoost Friesland. Zij was de echtgenoot van de socialistische voorman Pieter Jelles Troelstra.
Standbeeld is van Hans Jouta en staat aan de Haadstrjitte in Nes.

Het is nogal een opvallend beeld, twee hoge heren op een troon, temidden van een groot defilé. Het moeten dus wel belangrijke burgers zijn geweest.

Het zijn de gebroeders Van Eyck, de 15e eeuwse Vlaamse kunstschilders. Jan van Eyck, schilder van het beroemde ‘Lam Gods’, houdt zijn schilderspalet in zijn linkerhand. Zijn broer Hubert houdt een opengeslagen bijbel op zijn schoot en heeft aan zijn rechtervoet een palet met kwasten staan.
Aan weerszijden van de schilders staan beeldengroepen van (halfnaakte) mannen, vrouwen en kinderen, die hulde brengen met kransen en bloemenslingers. Zij symboliseren de tijdloze universele mensheid, ontdaan van alle uiterlijke tekenen.

Het beeld staat aan het Geraard De Duivelhof in Gent.
het is ontworpen door architect Valentin Vaerwyck en beeldhouwer Geo Verbanck en dateert van 1913.

Dit hoekbeeldje is een tweeledige gedenksteen. Op de ene hoek staat ‘Eeuwfeest der Noordschool, 1923’ op de andere hoek staat ‘Bestuurder Velkger herdacht, 1936’.

De gevelsteen is te vinden op de Maria Magdalenakapel,
Kanunnik de Deckerstraat in Mechelen, België

In Kortrijk staat dit monument voor Joseph Van Dale: Onderwijs en Liefdadigheid staat er met grote letters op.

Joseph Van Dale werd geboren in 1716. Al van jongs af aan droomde hij ervan priester te worden. Zijn vader had echter een andere carrière voor hem in gedachte: de textielzaak overnemen van zijn ouders. Als handelsman kwam hij geregeld in contact met armoede en ongeletterdheid bij de arme wevers. Zijn verontwaardiging hierover was groot, en het zorgde ervoor dat hij alsnog zijn idealen zou verwezenlijken.
Toen zijn zus in het huwelijksbootje stapte, zag Joseph in haar echtgenoot de perfecte opvolger voor de familiezaak, zodat hij theologie kon gaan studeren. Na zijn priesterwijding legde hij zich toe op zijn levensdoel: het steunen van de arme bevolking met onderwijs en liefdadigheid.

Monument staat op het Jozef Vandaleplein in Kortrijk.

Ik had me verheugd op dit beeld in Blankenberge. Zo’n stoere zeebonk met zuidwester, die zie je niet vaak lezend afgebeeld. Maar waar we ook keken op het bewuste pleintje, nergens een zeeman te zien.
Misschien konden ze ons verder helpen bij het toeristenbureau.

Jawel hoor, de aardige mevrouw achter de balie wist ons meteen te vertellen dat deze Hendrik Conscience moest wijken voor een elektriciteitskast. En inderdaad, toen we er later die middag nog eens langs liepen, zagen we op de plek van de sokkel een groot, groen blok staan.

Hendrik Conscience (1812 – 1883) was een Belgisch schrijver. Er wordt van hem gezegd dat hij “de man was die zijn volk leerde lezen.”
Door middel van zijn ‘schilderende’ teksten probeerde hij het volk op te voeden en te onderwijzen. Hij was pro-Belgisch maar tegelijk bleek uit zijn geschriften een felle Vlaamsgezindheid.
Naast schrijver was hij ook bestuurder, griffier en redacteur.

Dit zijn Broeder en Zuster des Gemenen Levens. Twee volgelingen van Geert Groote op de trappen van het Geert Groote Huis in Deventer.
De Broeders en Zusters des Gemenen Levens zijn aanhangers van de Moderne Devotie. Leefgemeenschappen die zijn ontstaan tijdens het leven van Geert Groote. Ze stonden voor een eenvoudig en oprecht leven en een persoonlijke invulling van het geloof.

Op de stoep, voor de trappen, staat het gedicht geschreven: Lessen van Geert Groote, van Johanneke ter Steege:

Schrijf en spreek in klare taal.
Leef je eigen regels na.
Wees een brug die beide oevers
met elkaar verzoeken kan.
Zoek hoe ver je blik kan reiken.
Weiger weg te kijken.

Het beeld is van de Deventer kunstenaar Karoly Szekeres, 2017.
Het staat op het Lamme van Dieseplein.

Verderop in de stad wordt Geert Groote nog geëerd met een kleine gedenksteen.

Plaquette in de Bagijnenstraat.

De vorige keer in Deventer vond ik een paar mooie uithangborden. Dit keer fotografeerde ik een paar mooie bovenlichten met boeken.

‘Het algemeen welzijn van het volk’, Noorderbergstraat

Erasmus in het bovenlicht van de voormalige Latijnse school, Grote Markt.
Erasmus schrijft zijn eigen naam.
Daarboven de namen van Alexander Hegius, humanist, onderwijshervormer en rector van de Latijnse School – Adriaan VI, de enige Nederlandse Paus – Thomas A’Kempis, Augustijner kanunnik, kopiist, schrijver en volgeling van Geert Groote – Geert Groote, geboren in Deventer, theoloog, schrijver, en kloosterhervormer. En daaronder dus Erasmus, Augustijner kanunnik, theoloog, filosoof, schrijver en humanist.

De tekst boven de deur ‘Non scolae sed vitae discimus.’ betekent zoveel als ‘We leren niet van school, maar van het leven.’

Levensboom met boeken, moeren en bouten, een passer en een tekendriekhoek, een kerkje, bloemen en een gouden kroontje, Singel.