Vanuit Ortisei gaan we door naar Kastelruth, een ander plaatsje in het Val Gardena. In de kerk tref ik daar de heilige Anna die Maria leert lezen.
Nog een heilige in de bergen
Heiligen diep in de bergen
In de grote plaatsen Bolzano en Merano heb ik niet veel lezende beelden gevonden, maar diep in de bergen, in Val Gardena, heb ik meer geluk. Het zijn vooral heiligenbeelden, maar ze lezen. In Ortisei vind ik deze muurschildering.
Cësa Brida is geen Italiaans of Duits, de twee talen in Zuid-Tirol. Het zal dus Ladinisch zijn, de derde taal die in dit deel van Italië wordt gesproken. Cësa betekent Huis, wat Brida betekent kan ik niet achterhalen, want het Ladinisch is nog niet opgenomen in Google Translate. Ik denk dat het Bruid betekent. Bruidshuis. En dan niet in de betekenis van een modehuis voor bruidsjurken, maar in de betekenis van klooster, waar de bruiden van Jezus wonen.
Iets verderop, boven de ingang van een klein kerkje, vind ik dit beeld.
De heilige Antonius, patroonheilige van vrouwen en kinderen, armen, bakkers, mijnwerkers, het huwelijk, reizigers, verliefden én van de verloren voorwerpen.
Onder zijn naam staat Preia per Neus. Ook dat zal Ladinisch zijn, want als ik het in Google Translate zet, komen er geen vertalingen uit.
Non met boek
We gaan heel even de grens over, naar Zwitserland. Zo levendig als zelfs de kleinste Italiaanse dorpjes zijn, zo stil was het in dit Zwitserse Müstair. Een postkantoor, een winkeltje, veel hotels, deels gesloten, en een groot klooster: Clostra San Jon. Maar geen mensen.
De non heeft er dus weinig bekijks met haar bijbel in de aanbieding.
Wachten op de trein
Wat kun je nu beter doen terwijl je op de trein zit te wachten, dan lezen. Glaasje Aperol Spritz erbij. In het zonnetje. Door de ramen zie je de trein al komen.
Episcopus
Waarom deze goede man in een stil hoekje weggestopt staat in Bolzano, is mij niet duidelijk. Deze Geremia Bonomelli was eind 19e begin 20e eeuw episcopus, of te wel bisschop in de regio Lombardije-Venetië. Bolzano ligt niet in deze streek. Hij wordt geroemd omdat hij zich inzette voor de Italiaanse emigranten. Zuid-Tirol was toen nog geen Italië, dus wellicht heeft hij de mensen die naar Oostenrijk emigreerden hier toen ondersteund.
Vertaling van het opschrift Adest monet ad bonum urget: Hij is aanwezig en spoort ons aan om goed te doen.
Het beeld staat op het Piazza Silvius Magnago – Silvius-Magnago-Platz in Bolzano – Bozen.
ABC-kaas
In Italië hebben ze de leukste kaas-snack: L’ABC della merenda.
Nog meer boeken in Meran
Meran bleek in meerdere opzichten een boekenstad. Naast de twee Sissi-beelden mét boek, vond ik er ook een grappig boek-sculptuur en een leuk boekruilkastje.
Beide aan de Viale Europa, of op z’n Duits: Europa Allee.
Meran, stad van Sissi
Na Oostenrijk gaat de reis verder naar Italië, Zuid-Tirol. De streek is niet dik bezaaid met boekenbeelden, maar in Meran weet ik twee lezende beelden te staan. Keizerin Sissi is hier meermalen geweest om te kuren, en dat moest natuurlijk vereeuwigd worden.
Er staat een beeld van haar in het stadspark Elisabethpark.
En iets buiten de stad, bij kasteel Trauttmansdorff, is ze ook vereeuwigd. In dit kasteel heeft ze diverse keren gelogeerd.
Op het monument staat gebeiteld: Zur erinnerung an den Aufenthalt seiner Majeztaet des Kaisers und Koenings Frans Jozef I und Ihrer Majestaet der Kaiserin und Koeningin Elisabeth in Schlosse Trauttmansdorff in den Jahren 1870/71 und 1889.
Meran – of op z’n Italiaans Merano – is ruim vier eeuwen de hoofdstad van Tirol geweest. Na de Eerste Wereldoorlog werd het overgedragen aan Italië. Italiaans werd de verplichte taal, Duits mocht niet meer gesproken worden in het openbaar. Pas in de jaren 50 werd Duits weer toegestaan en werd het gebied officieel tweetalig.
Een Nederlander in Oostenrijk
Wat doet deze van oorsprong Nederlandse Peter Kanis in de Dom St. Jakob in Innsbruck?
Petrus Canisius werd geboren in Nijmegen, begin 16e eeuw. Hij heeft een lange staat van dienst. Als Jezuïet speelde hij een belangrijke rol in de Contrareformatie, een reactie op de protestantse Reformatie – ingezet door Luther en Calvijn. Hij kreeg de taak om de Katholieke leer in lekentaal uit te leggen, om zo de onwetendheid onder katholieken te bestrijden. Dit deed hij in de vorm van een soort vraag- en antwoordenboekjes, zijn beroemde catechismussen. De catechismussen beleefden meer dan duizend herdrukken en werden in 26 talen vertaald. Het is daarmee een van de meest herdrukte boeken in de Nederlandse geschiedenis. Tot halverwege de twintigste eeuw werden zijn catechismussen gebruikt in de kerk en op scholen.
Daarnaast heeft hij in diverse plaatsen in Europa scholen opgericht, onder andere in Innsbruck.
Grafkerk met lege tombe
Keizer Maximiliaan (1459-1519) gaf zelf opdracht tot de bouw van de Hofkirche in Innsbruck en zijn grafmonument. De rijkbewerkte tombe staat middenin de kerk, maar zijn graf is leeg. Maximiliaan liet bij testament weten dat hij bijgezet wilde worden in de hofkapel van zijn geboortestad Wiener Neustadt, in het oosten van Oostenrijk.
De tombe wordt omringd door 28 bronzen beelden, de mannen allemaal in legeruitrusting, de vrouwen in rijkversierde jurken met een boekje in hun hand. Het zijn gebedenboekjes; ze laten zien dat de vrouwen vroom en diepgelovig zijn en ze geven tegelijk hun rijkdom weer. De boekjes zijn een uiting van luxe.
De dame hieronder is Hertogin Kunigunde van Beieren, de zus van Maximiliaan.
Dit is Elisabeth von Görz-Tirol, hertogin van Oostenrijk
Dit is de eerste echtgenoot van Maximiliaan, Maria van Bourgondië
En de voorste dame in deze rij is Zimburgis von Masovien, de oma van Maximiliaan.
