Dit kunstwerk stelt een gebroken hart en twee gezichten voor met daarop een opengeslagen boek. Het is een ode aan François Haverschmidt en staat in Foudgum, een heel klein dorpje in de buurt van Dokkum.
François Haverschmidt (1835-1894), beter bekend als Piet Paaltjens, heeft direct na zijn studie een paar jaar in Foudgum gewerkt als predikant. Hij is vooral bekend geworden door de dichtbundel Snikken en grimlachjes waarin de (gemiste) liefde een grote rol speelt. Het gebroken hart verwijst daarna.
In het boek heeft hij geschreven: Dit heertje met zijn witte das Was eertijds een minnezanger; Doch sinds het die witte das aanheeft, Minnedicht het niet langer,
Nu preekt het en doet huisbezoek, En voor de variatie, Houdt het ’s winters, driemaal in de week, Lidmatencatchechisatie.
Ik bezweer u, mijn allerliefste vriendin! De draak hier niet mee te steken; Er zit wezenlijk zo iets aandoenlijks in, Dat een hart er wel van mocht breken.
Een weekje vakantie in Noord-Nederland heeft weer wat mooie boekenbeelden opgeleverd. Om te beginnen twee ‘oude’ bekenden: Bonifatius en ir. Cornelis Lely.
Bonifatius
Iedereen heeft het op school geleerd: Bonifatius in 754 bij Dokkum vermoord. Maar wie was hij eigenlijk?
Als Engelse monnik Winfried ontving hij in 719 in Rome de naam Bonifatius (hij die goede dingen doet). Daarmee kreeg hij ook het recht het evangelie te verkondigen. Het kerstenen (bekeren) van de heidense Friezen tot het Christendom was een van zijn doelen. Maar de Friezen lieten zich niet zo makkelijk bekeren. Als hoogbejaarde kerkelijk leider keert hij nog een keer terug naar Friesland. De reis naar Dokkum had iets weg van een parade, een machtsvertoon. Tot zijn gevolg behoorden veel kerkdienaren. Er was een gewapende escorte. Er werden tenten meegevoerd om comfortabel te kunnen overnachten. De expeditie leek voor de Friezen op een oprukkend leger, dat op kruistocht was. De dag nadat hij in Dokkum zijn kamp had opgezet, werd Bonifatius overvallen door een groep gewapende Friezen die een slachtpartij aanrichten. Het verhaal gaat dat Bonifatius de zwaardslagen probeerde af te weren met een boek.
Op het voetstuk staat de tekst ‘hic Bonifatio lumen vitae extortum DCCLIV, hic frisea evangelii lumen exortum’ (Hier werd Bonifatius het levenslicht ontnomen, 754, hier ging voor Friesland het licht van het evangelie op.) Het kalkstenen standbeeld is in 1964 gemaakt voor G. Bolhuis en staat aan de Bronlaan in Dokkum.
Bij de kerk staat ook nog een gedenkteken voor Bonifatius:
Een boek als schild Verscholen achter een struik zag een meisje hoe Bonifatius een bijbel boven zijn hoofd hield om de slag met het zwaard op te vangen. Zo genoot hij bij zijn sterven de bescherming van het boek dat hij tijdens zijn leven met zoveel gretigheid gelezen had. Het verhaal werd doorverteld om duidelijk te maken dat Bonifatius over geen andere wapens wilde beschikken. Zijn enige wapen het woord van God. Priesters mochten geen bloed vergieten.
Ir. Cornelis Lely
Het bekendste werk van ir. Cornelis Lely (1854-1929) is wel de Zuiderzeewerken. Als waterbouwkundige ontwierp hij in 1891 een eerste concept voor de afsluiting van de Zuiderzee. Na zijn dood, in 1932 werd de Afsluitdijk – grotendeels uitgevoerd volgens zijn plannen – definitief afgesloten.
Op 23 september 1954, zijn honderdste geboortedag, werd dit standbeeld onthuld door Koningin Juliana. Het beeld is gemaakt door Mari Andriessen en staat tegenover het ‘Monument’ op de Afsluitdijk. Welk boek hij onder zijn arm klemt, wordt nergens genoemd. Gezien de grootte, vermoed ik een atlas.
Op weg naar Dokkum, voor het beeld van Bonifatius, sloegen wij een verkeerde weg in en kwamen uit in Sint Annaparochie. Mijn oma heeft hier als kind gewoond, maar ik ken het dorp eigenlijk niet. Toen zij mijn oma werd, woonde ze al lang in Vreeland. Even uitstappen dus voor een klein uitstapje.
Op het kerkplein trof ik dit beeld. Geen ‘lezend beeld’ of ‘beeld met boek’; het is Rembrandt die zijn bruid Saskia van Uylenburgh schildert. Dus eigenlijk hoort het niet op mijn site. Maar zij zijn hier getrouwd (1634), in het kerkje waar mijn oma iedere zondag ter kerke ging. Ik permitteer mij dit keer een klein uitstapje. Het beeld is van S. Boschma-Berkhout.
Daar staat ze, helemaal alleen, geen lieve meneer meer met die hele stapel mooie boeken. Nu moet ze het doen met alleen het boek dat ze onder haar arm klemt.
Dit meisje staat in Zuidwolde, voor de Bibliotheek, de meneer is jaren geleden gestolen en nooit meer teruggevonden. Het beeld is van Marijke Ravenswaaij-Deege, gemaakt in 1997. De foto rechts is van Van der Krogt.
De vakantie is begonnen, ook de laatste leerlingen zijn naar huis, het schoolplein is leeg. Tijd voor wat luchtig leesvoer.
De maker is anoniem. Het wordt toegeschreven aan dezelfde kunstenaar als van de vioolspeler in het stadhuis van Amsterdam en de man met vioolkist die tram 10 wil halen. ‘Met de neus in de boeken’ staat in Velsen, voor het Gymnasium Felisenum, Van Hogendorplaan.
Vandaag begint de zomer. Dan gaan veel mensen met een boekje op het strand liggen, net als deze dame. Ze komt uit Normandië, dat kan je wel zien aan de kleuren van haar badpak en haar badmuts, blauw-wit gestreept.
Foto van het strand (zonder lezend beeldje) is een download van Pixabay.
Ik was al lang niet meer in de stad geweest. Blijf thuis was het devies – in alle talen – stay at home, bleib zu hause, restez chez vous.
Afgelopen week heb ik het er weer eens op gewaagd, een fietstochtje de stad in. Heerlijk rustig, geen drommen toeristen, geen massa’s auto’s, geen hordes fietsers, maar alle rust om dit beeld op het Damrak eens goed in beeld te brengen.
‘De Utrecht’ heet het gebouw, begin 20e eeuw gebouwd voor verzekeringsmaatschappij De Utrechtse naar ontwerp van de architecten Alexander Kropholler en Jan Staal. De gevel is versierd met vijf beelden, die samen de ‘Dingen des levens’ voorstellen: ‘Waakzaamheid’, ‘Wisselvalligheid der Tijden’, ‘Wijsheid het kwaad bedwingend’, ‘Spaarzaamheid’ en ‘Beschermende Liefde’. De beelden zijn gemaakt door Joseph Mendes da Costa. Dit is het middelste beeld; met het boek dat verwijst naar de Wijsheid.
Het is misschien niet meteen duidelijk, maar dit is een boek.
Op de straat langs het spoor bij Amsterdam CS ‘Tussen de bogen’ hangen allemaal kleine goudkleurige sculpturen. Ook dit boek. Voor ik de foto kon maken, moest ik wel even een touwtje weghalen dat iemand daar had opgehangen. Bij de naastgelegen dansstudie kon in een stoeltje lenen.
